در سال های اخیر همگام با سایر کشورها، در ایران نیز شاهد اقبال مردم و کشاورزان به تولید پالونیا به‌عنوان صنعتی پردرآمد و اشتغال‌زا هستیم. یکی از روش های تکثیر و پرورش پالونیا، کشت از طریق نشاء پالونیا می‌باشد.
تولید نشاء پالونیا یا هر نوع گیاه دیگری، خود به صنعتی پرطرفدار مبدل شده است. البته نیازهای اولیه این صنعت از قبیل سازه، شرایط خاص محیطی، تیمارهای خاص و ... بیشتر تولیدکنندگان را به سمت تهیه نشاء مورد نیازشان از مجموعه‌های خاص پرورش نشاء کشانده است. نشاء ها محصولات ویژه ای در امر کشاورزی محصوب می‌شوند، هم از جهت اینکه محصول نهایی تولیدکنندگان نشاء هستند و هم از این جهت که ماده اولیه برای آغاز کشت یک محصول است.
نشاء و نشاء کاری چیست؟
در حوزه‌ی پالونیا یا هر درخت یا گیاه دیگری به گیاهان بسیار کوچکی که قبل از انتقال به مکان جدید، ابتدای حیات و رشد خود را در محیطی سپری می‌کنند که نور، خاک و دما کنترل‌شده است، نشاء گفته می‌شود. نشاء کاری نیز به مجموعه اقدامات کشت در ظروف مخصوص و انتقال نشاء به محل های بعدی گویند. نشاء ها در واقع دانهال های (نهال هایی که از دانه بوجود آمده‌اند) سالم و کوچکی هستند که تعداد کمی برگ دارند و به محض مناسب بودن شرابط مزرعه یا گلخانه به آنجا انتقال می‌یابند.
یک نشاء خوب باید عاری از آفات و بیماری بوده و از نظر اندازه، فرم و مقاومت نشان‌دهنده گیاه مناسب جهت رشد باشد.
روش های مختلف تهیه نشاء پالونیا
به طور کلی پرورش نشاء به چهار روش صورت می گیرد:
بستر مرطوب
بستر مرطوب رایج‌ترین روش رشد نشاء پالونیا در اکثر کشورها است که خود دارای شش مرحله می‌باشد. مرحله‌ی آماده‌سازی بستر بذر، مرحله‌ی آماده‌سازی بذر، مرحله‌ی بذرپاشی، مرحله‌ی آبیاری بستر بذر، مرحله‌ی زهکشی و تخلیه‌ی آب بستر بذر و مرحله‌ی کندن و انتقال نشاء.
روش داپگ
این روش در مناطقی که ذخیره‌ی آب کافی دارند اجرا می‌شود. پس از اینکه بستر مرطوب آماده شد، با برگ‌های موز یا ورقه های پلاستیکی بدون وجود هیچ سوراخ یا شکستگی روی بستر بذر پهن می‌شوند. این پوشش مانع ریشه‌دهی گیاهچه ها در تماس با خاک می‌شود.
روش بستر خشک
این روش در مناطقی که آب به‌اندازه کافی وجود ندارد یا کشاورزی به آب باران وابسته است اعمال می‌گردد. پس از اینکه خزانه شخم خورده و خاک ها کاملاً نرم شد، بذر های جوانه نزده در خزانه بذرپاشی شده و با خاک روی آنها پوشش داده می‌شود.
خزانه جعبه ای
استفاده از جعبه ها به‌عنوان بستر بذر، روش آخری است که جهت تولید نشاء به کار می‌رود. دوره رشد نشاء در این روش معمولاً بین 15 الی 20 روز است.
مزایا و معایب تولید نشاء پالونیا
می‌توان گفت در مقایسه با بذر، نشاء آب کمتری مصرف می‌کند و حتی در برابر کم آبی یا بی آبی نیز مقاوم‌تر است. همچنین به دلیل تنفس شدیدتر، اکسیژن بیشتری نیز نسبت به بذر نیاز دارد. به همین خاطر باید محل کشت نشاء از نور، رطوبت و سرمای بیشتر برخوردار باشد.
از دیگر مزایای نشاء پالونیا، می‌توان به مدت رشد گیاه در این روش اشاره کرد. از آنچاییکه از قبل ریشه گیاه تقویت شده است، گیاه زودتر رشد کرده و بارور می‌شود. البته رعایت فاصله بین نشاء و دانهال ها بسیار مهم است. نقویت سیستم ریشه ای گیاه، شرایط محیطی مناسب در اوایل رشد، دوره کوتاه رشد، رعایت دقیق فاصله ها، نیاز به بذر کمتر، کیفیت بالاتر و .. نیز از دیگر مزایای کشت نشاء می‌باشد.
روش کشت به صورت نشاء از معایبی نیز برخوردار است. معایبی از قبیل بالابودن هزینه احداث و راه‌اندازی سیستم تولید نشاء، هزینه های کارگری، پاسخ نامناسب برخی گیاهان با نشاء کاری، تأخیر در بلوغ گیاه در صورت رعایت نکردن اصول.
بیماری های احتمالی پرورش نشاء
هرچند پالونیا به خودی خود جزو گونه هایی است که در برابر بیشتر بیماری های از مرحله نشاء تا چوب دهی مقاوم است، با این‌وجود گرم بودن دما رطوب بالا در گلخانه ها جزو شرایط مناسب جهت رشد بیماری های گیاهی محسوب می‌شود. بنابراین به منظور جلوگیری از شیوع بیماری در گیاهان، لازم است از بذر تمیز، ظروف و بستر استریل و مناسب گلخانه همراه با رعایت اصول بهداشتی استفاده کرد. به طور کلی آبیاری و کوددهی نشاء باید در مواقعی صورت گیرد که برگ گیاهان سریع خشک شوند.
بیماری های گلخانه ای ممکن است مانند بیماری های انسانی مسری و یا غیرمسری باشند. بیماری های مسری که به بذرها سرایت می کنند عمدتاً باکتری ها یا قارچ ها هستند. این نوع بیماری ها را با رعایت اصول بهداشتی در گلخانه می‌توان رفع یا محدود کرد. با آگاهی از علائم بیماری های نشاء می‌توان از شیوع یا بوجود آمدن آنها جلوگیری نمود. علائمی از قبیل بوته میری، پژمردگی، لکه های برگی، زردی برگ و توقف در رشد.
خاک و سینی نشاء
خاک نشاء معمولاً در سینی های پلاستیکی که به سینی نشاء نیز معروف هستند قرارداده می‌شوند. سینی نشاء دارای حفره هایی مخروطی یا معکوس هستند که به سمت پایین باریک‌تر می‌شوند. سینی های خاک نشاء را می‌توان مجدداً با رعایت اصول بهداشتی مجدداً مورد استفاده قرار داد. البته نوع رایج این سینی های یکبارمصرف و در اندازه های مختلف هستند که می‌توان از آنها فقط برای یکبار کشت استفاده نمود.
برای اینکه خاک نشاء پالونیا در برابر استرس و آسیب های مزرعه یا فضای غیرگلخانه ای تحمل بیشتری داشته باشد، آن را در درجه حرارت و رطوبت های متفاوتی قرار می‌دهند و همچنین با بستن روزنه ها و خروج کمتر بخار، تعادل هورمونی خاک را کنترل می‌کنند تا درنهایت به رشد سریع گیاه کمک کند. اندازه سلول یا حفره های سینی نشاء بر عملکرد نشاء در مزرعه تأثیر زیادی خواهد داشت. سلول های بزرگتر به تولید ریشه های مسن تر و بالغ تر کمک کرده و موجب بلوغ زودتر نشاء ها می‌گردند. هرچند فضا و هزینه بیشتری نیز دارند.
پرورش نشاء
پیش از پرداختن به کشت نشاء لازم است پیش نیازهایی را از قبل آماده کرد. مواردی از قبیل سینی کشت، پرلیت یا کوکوپیت، پیت ماس، پوشش های پلاستیکی، ابزارهای سنجش و کنترل رطوب و دما و ... .
همواره باید درنظر داشت که جهت تولید نشاء پالونیا ی باکیفیت باید از بهترین بذر ها استفاده نمود. لذا بذر های ارزان نه تنها هیچ سودی ندارند بلکه هزینه اولیه یا حتی نهایی پروژه را نیز بالا خواهند برد. پس از اینکه از پربودن حفره های سینی کشت توسط خاک مناسب اطمینان حاصل شد، می‌بایست در هر سلول بذر را قرار داده و چند برابر اندازه آن به داخل سلول فشار داده شوند و سطح هر خانه نیز کمی پوشانده شود. در این مرحله لازم است سطح خانه ها از رطوبت کافی برخوردار باشند و بعد از پوشاندن سلول ها توسط وسایلی مانند سمپاش، آب با فشاری یکنواخت بر سطح سینی پاشیده شود.
تا زمانیکه اولین جوانه زنی در بذرها آغاز شود، باید دمای محیط را بسته به نوع بذر در حد مناسبی نگه‌داشت. با رؤیت اولین جوانه پالونیا، سطح پوششی سینی برداشته می‌شود و باقی شرایط از قبیل آب پاشی و دما همانند روزهای قبل حفظ می‌گردند. برای اینکه نشاء پالونیا با ریشه های محکم و سالم تولید شود، بهتر است از کودهای حاوی فسفیت پتاسیم نیز استفاده گردد. همچنین دما، رطوبت، اکسیژن، رطوبت مناسب، مراقبت و تیمار های اولیه از جمله عواملی است که در جوانه زنی بذر مؤثر هستند.
نگهداری و انتقال نشاء
گاهی ممکن است نشاء تولید شده مراحل مناسبی را طی کرده باشد و با دقت بالایی پرورش یابد، لکن در مواردی که نشاءها مستقیماً به دست مصرف کننده نمی‌رسند و در فروشگاه ها یا مکان های واسط نگهداری می شوند، نامناسب بودن شرایط می‌تواند آسیب های جدی به کیفیت نشاء وارد سازد. ذخیره در فضای باز به‌عنوان روشی سنتی تنها می‌تواند تا سه روز نشاء ها را نگهداری نماید. جهت نگهداری نشاء های پالونیا در فروشگاه ها باید آنها را در گلدان های کوچک یا سینی های مخصوص کشت نشاء قرارد داد. در این حالت لازم است سینی ها از زمین فاصله داشته باشند و از یخ زدگی آنها جلوگیری نمود.
قبل از اینکه نشاء ها منتقل شوند لازم است به چند نکته توجه نمود. اول اینکه نشاء ها چند روز قبل از جابه‌جایی به محیطی که مشابه زمین کشاورزی است منتقل شوند. دوم اینکه با محلول های ضد استرس آغشته شوند. در آخر نیز جابه‌جایی باید با کمترین استرس دمایی و رطوبتی همراه باشد.
اشتراک‌گذاری در تلگرام