تکثیر پالونیا به روش قلمه ریشه

یکی از روش های تکثیر پالونیا کاشت قلمه های ریشه نهال های بذری 1 تا 2 ساله و یا درختان بالغ می باشد.

از جمله مزایای این روش سادگی، رشد یکنواخت و سریع و بالارفتن مدت زنده‌ماندن نهال می باشد. لازم به یادآوری است روش فوق به عنوان روش اصلی در سطح گسترده استفاده می شود.

به منظور تکثیر پالونیا توسط قلمه ریشه باید مراحل زیر را طی نمود.

1- ایجاد نهالستان مناسب برای کاشت

 نهالستان باید در زمین هموار تشکیل شود (در نواحی جنوبی می توان نهالستان ها را در زمین هایی با شیب و رطوبت کم با زهکشی مناسب ایجاد نمود) که رطوبت آن مناسب بوده و به خوبی زهکشی شده باشد و در برابر باد و اشعه آفتاب محافظت شود و ضخامت، حاصلخیزی، نرمی و PH خاک باید در حد مطلوب باشد. جنس خاک لومی یا شنی لومی بوده و سطح ایستایی با سطح خاک 1.5 متر فاصله داشته باشد. بیماری‌ها، آفات و حشرات در نهالستان باید کنترل شود و محل آن به دور از درختان بزرگ باشد. درضمن بهتراست قبلا از آن منطقه برای تولید نهال استفاده شده باشد.

سیستم قلمه‌ی ریشه‌ای به تبادلات هوایی نیازمند است، به همین خاطر در انتهای پاییز یا در شروع زمستان، زمین نهالستان را شخم می زنند. شخم عمیق بیش از 40 سانتی متر در رشد نهال های پالونیای 1 ساله تاثیر بسزایی دارد. پس از آب شدن برف ها در بهار، خاک باید شن کشی و هموار شود. برای حاصلخیزی خاک، کود آلی و برای کنترل آفات و حشرات زیرزمینی محلول BHC(Benzene Hexa Chloride)،60 درصد به میزان 30 کیلوگرم در هکتار، در سطح خاک پخش می شود، سپس شخم کم عمق و شن کشی دقیق به منظور صاف شدن سطح خاک انجام می شود.

عموماً از 2 نوع بستر برای کاشت استفاده می شود:

- بستر جوی و پشته کوتاه که حدود 20 متر طول، 25 تا 30 سانتی متر عرض و 10 الی 15 سانتی متر ارتفاع دارند.

- دومین نوع بستر، جوی و پشته بلند می باشد که فاصله پشته ها 40 سانتی متر و عرض قسمت پایینی 75 سانتی متر می باشد.

قلمه های ریشه در وسط سطح بالایی پشته ها قرار داده می شوند. مزیت این نوع بستر، ضخامت لایه های خاک و تجمع مواد حاصلخیز خاک در ناحیه کاشت است. وجود این نوع بستر موجب افزایش دمای خاک در بهار شده و ریشه زایی و متعاقب آن جوانه زدن به سرعت انجام می شود. طبق آزمایشات انجام شده در این شرایط گیاهچه‌هایی که در بستر پشته بلند رشد یافته بودند 7.3 درصد بلندتر و قطر تحتانی تنه درختان در این نوع بستر 21.5 درصد بزرگتر از درختان بستر جوی و پشته کوتاه شد. البته بستر بلند مضراتی نیز دارد. خطر قلیایی شدن شدید خاک در اوایل رشد درخت و عدم سازگاری درختان در پشته های بلند در اواسط رشد، افزایش میزان فرسایش باد و کمبود آب، مواردی هستند که برای درختان زیان آور است. بنابراین، این روش در مناطقی که میزان آبیاری کافی نمی باشد یا خاک قلیایی است توصیه نمی گردد. 

2- تهیه قلمه های ریشه

تهیه قلمه ریشه و کاشت آن، از درختان مناسب 1 یا 2 ساله و در فاصله زمانی بین برگ ریزی و شروع رشد مجدد، انجام می شود. اگر ریشه ها فوراً بعد از قطع استفاده نمی شوند آن ها را باید در شرایط خاصی ذخیره نمود. به منظور رشد قلمه‌ها و زنده‌مانی بالا، عمل انتقال باید به سرعت انجام گیرد و قبل از کاشت قلمه‌ها خاک باید گرم شده باشد. ریشه‌های پالونیا طی 4 الی 5 روز در زمانی که دما در حدود 20 درجه سانتی گراد است، به سرعت رشد می کنند. نکات کامل مربوط به شیوه تهیه و ذخیره قلمه های ریشه درخت پالونیا در مقاله مربوطه تحت عنوان " تهیه و نگهداری قلمه ریشه پالونیا " توضیح داده شده است.

3- تولید نهال یکساله

قلمه‌های ریشه عموماً در بهار، زمانی که متوسط دمای خاک بیشتر از 4 تا 8 درجه سانتیگراد است کاشته می‌شوند. نهال‌های حاصل به سرعت رشد می‌کنند و به فضای بیشتری برای رشد نیاز دارند. تولید نهال با ظرفیت بالا بخصوص برای جنگل‌کاری، ممکن است درصد زنده‌مانی را کاهش دهد به طوری که بعضی از آن‌ها بر اثر باد شکسته یا تخریب می‌شوند. در نتیجه‌ي کاشت نهال با ظرفیت پایین، مقدار تولید نهال در واحد سطح کاهش می‌یابد. بنابراین برای دست‌یابی به کیفیت بالا و محصول بیشتر پس از اتمام اولین دوره رشد، نهال‌های کوچک را به منطقه دیگری انتقال می‌دهند. با توجه به دلایل ذکر شده، در منطقه جدید نهال‌کاری باید به گونه‌ای باشد که در یک هکتار 10000 (1 در 1 متر) یا 12600 (1 در 0.8 متر) نهال رشد نمایند.

اگر تولید نهال‌های به طول 5 الی 6 متر مورد نظر باشد نباید بیشتر از 9000 نهال در هکتار کاشته شود.

بهتر است ریشه ها به صورت عمودی در خاک قرار داده شوند تا برای جذب آب و مواد‌غذایی به قسمت‌های عمیق‌تر خاک دسترسی داشته باشند. ریشه‌ها از قسمتی که قطع شده‌اند به سمت بالا و نوک قلمه‌های ریشه‌ای باید به اندازه 1 سانتی‌متر زیر سطح خاک قرار‌گیرد و از قراردادن ریشه‌ها به عکس اجتناب شود.

بعد از انقال ریشه‌ها در خاک برای حفظ گرما و رطوبت آن اطراف هر ریشه را به قطر 5 تا 7 سانتی‌متر خاک ریخته و سپس تمامی قلمه‌های کاشته شده را با صفحات پلاستیکی می پوشانند.

4- نگهداری و مدیریت نهال ها

برای داشتن مدیریتی صحیح، بررسی میزان رشد نهال‌ها ضروری است. اطلاعات به دست آمده از رشد گونه P.Elongata دراستان سوئی (Suei) ایالت هونان چین نشان می دهد که مراحل رشد سالانه گیاهچه ها را تقریباً می توان به 3 مرحله تقسیم نمود: رشد اولیه، رشد سریع و بلوغ.

در مرحله اول یعنی طی 2 ماه اول ظهور گیاهچه ها، رشد بخشی از جوانه کندتر شده اما سیستم ریشه‌ای نسبتاً گسترش سریعی دارد. در این زمان باید به منظور گسترش سریع‌تر سیستم ریشه‌ای با مدیریتی همه جانبه دمای خاک را افزایش داده و رطوبت خاک به میزان لازم حفظ شود.

در ابتدا همزمان چند جوانه از هر قلمه ریشه‌ای پالونیا بیرون می‌آید. بعضی از این جوانه‌های ضعیف باید قطع شده و یک جوانه ضخیم باقی بماند. این عملیات زمانی انجام می‌گیرد که گیاهچه‌ها به طول حدود 5 سانتی‌متر هستند. به علاوه مراقبت‌های پرورشی چون شخم زدن، کود دادن و آبیاری باید زمانی شروع شود که طول گیاهچه ها به 10 سانتی‌متر رسیده باشد.

در ماه‌های می – ژوئن (از اواسط اردیبهشت تا اواسط تیرماه) که میزان بارندگی در قسمت مرکزی شمال چین کم می باشد باید یک لایه نازک از کود هر 10 الی 15 روز یکبار در سطح خاک ریخته شود. این عمل برای حاصل‌خیزی بیشتر خاک جهت رشد نهال‌های ضعیف می‌باشد که بتوانند تا زمان دوره رشد سریع به اندازه کافی رشد نموده و پایه قوی برای رشد قسمت‌های بعدی گیاه باشند.

مرحله دوم، دوره رشد سریع می‌باشد یعنی از ماه دوم تا چهارم بعد از کاشت که از پایان ماه ژوئن یا از ژولای (اواسط تیر ماه) شروع شده و تا اوایل یا اواسط آگوست (اواسط مرداد ماه) ادامه می‌یابد. در این دوره دمای متوسط 24 تا 29 درجه سانتی‌گراد می‌باشد که مناسب رشد نهال‌های پالونیاست. در این زمان برگ‌ها به سرعت زیاد شده و سیستم ریشه‌ای گسترش مناسبی می‌یابد. در این دوره، رشد طولی و قطری به حداکثر مقدار خود می‌رسد. حدود 75-80 درصد کل افزایش رشد طولی طی این 4 ماه می‌باشد که درختانی با کیفیت بالا در این دوره تولید می شوند.

بعد از دوره رشد سریع، باید برای نهال‌ها تکیه گاهی در خاک قرار داده شود که در زمان رشد از خم‌شدن و شکستن نهال‌های جوان جلوگیری شود. در این دوره مدیریت دقیق، آبیاری و کوددهی ضروریست به طوری که رشد کامل درخت را مهیا نماید. به علاوه در این دوره باید 3 تا 4 مرتبه کوددهی همراه با آبیاری انجام گیرد. در تنه بعضی از گونه های پالونیا مانند P.Fortunei و P.Catalpifolia در همان سال اول شاخه های جانبی ایجاد می گردد که باید قطع شوند.

مرحله سوم در اواخر آگوست (هفته اول شهریور) شروع می شود یعنی 3.5 تا 4 ماه بعد از کاشت. افزایش طول نهال‌ها در اثر افت متوسط دما تا زیر 20 درجه سانتی‌گراد کاهش‌یافته و در حدود اواسط سپتامبر (اواخر شهریور‌ماه) متوقف می‌شود. افزایش رشد قطری نیز کم شده و در اواسط اکتبر (اواخر مهر‌ماه) متوقف می‌شود. در این دوره، آبیاری و کوددهی تا چوبی‌شدن کامل درخت باید متوقف شود. ضمناً از پژمردگی و آفتاب سوختگی جوانه ها باید جلوگیری شود تا موجبات رشد مناسب نهال‌ها در سال بعد فراهم آید.

برای دست‌یابی به رشد مناسب در تمام دوره رشد نهال، مواردی باید رعایت شوند:

الف) برگ‌ها اعضای اصلی فتوسنتز در گیاهچه‌های پالونیا هستند بنابراین برگ‌ها نباید چیده شوند و تا زمانی که برگ‌ریزی طبیعی آن‌ها فرا رسد از آن‌ها محافظت شود.

ب) در سراسر دوره رشد، بیماری‌ها و آفات باید کنترل‌شده و از شیوع آن‌ها جلوگیری کرد. بیماری Anthracnose {نوعی مرض گیاهی که در اثر قارچی از نوع Melanconiales ایجاد می‌شود و موجب فساد و تیره‌شدن قسمت‌های مختلف گیاه می‌شود.} مهمترین بیماری پالونیا بوده و دیگر عوامل تخریب، Cutworm {کرمی که گیاهان را هنگام رسیدن به کف زمین می‌خورد از خانواده Noctuidae} و حشرات برگخوار می باشند. زمانی که بیماری Witches’ broom در نهال ها مشاهده گردید، نهال ها باید فوراً خارج شوند[1].

ج) در صورت جمع‌شدن آب در فصول بارانی، فوراً زمین را باید زهکشی نمود زیرا ماندن ریشه‌ها در آب راکد بیشتر از 3 یا 4 روز موجب افزایش درصد مرگ‌و‌میر می‌شود. حتی اگر زمین فاقد آب تحت‌الارض باشد خاک اشباع از آب برای رشد نهال‌های بذری مضر است. لذا به منظور زهکشی باید چاله‌های عمیقی در اطراف نهالستان و بین چند ردیف از نهال‌های کاشته شده در نهالستان حفر نمود.

[1]  جهت دریافت اطلاعات بیشتر در مورد بیماری‌های پالونیا به مقالات مربوطه (بیماری‌ها و آفات پالونیا) مراجعه کنید.

نظر خود را بنویسید.